فلسفه مجازات

مدخل مجازات یکی از قدیمی‏ترین نهادهای بشری است. جامعه‏ای را نمی‏توان تصور کرد که متجاوزان به قواعد نوشته یا نانوشته‏ای را که مبنای اداره آن جامعه است، مشمول مجازات قرار ندهد. در بیشتر ادیان، مجازات جایگاهی محکم و دیرینه دارد. طبق عقاید مذهبی، خاطیان از دستورهای خدا، یا خدایان، در انتظار مجازات آسمانی در این جهان یا، اگر نه، در جهان آخرت خواهند بود. نقطه مقابل مجازات، پاداش است و شاید پاداش رفتار نیک، همانند مجازات رفتار زشت، شیوه‏ای باستانی و ریشه‏دار باشد. اما مجازات ویژگی مشخصی دارد که به نظر می‏رسد از بعد فلسفی اعمال آن را مساله‏برانگیز کند، در حالی که درباره پاداش این‏سخن صادق نیست: مجازات از دیدگاه مجازات‏دیدگان، خصلتا ناخوشایند است. مسلما برخی از خاطیان می‏توانند با مجازاتهای مقرر شده کنار بیایند (میزان کنار آمدن آنان در هر مورد، ممکن است متفاوت باشد). ولی از نظر منطقی، همه مجازاتها باید متضمن تنبیه مجرم باشد یعنی متضمن اعمال مجازاتهایی که اصولا ناخوشایند است. [بدین ترتیب،] انسان کیفر دیده با خود کاری کرده است که صرف نظر از هر چیز دیگر، اعمال آن [یعنی مجازات] را برنمی‏گزید.